ព្រះ​នាង​គ​ង្ហី​ង​ធរណី​ខ្មែរ​

សូមជម្រាបថា ពាក្យ​គ​ង្ហី​ង​ជា​ពាក្យ​ខ្មែរ​មាន​អត្ថន័យ​ដូចនឹង​ពាក្យ​ធរណី ដែល​ជា​ភាសាបាលីដែលតំណាងឲ្យ​ព្រះអាទិទេព​តែមួយដូចគ្នា ។
​    ​ផ្អែក​លើ​វត្ថុ​បុរាណ​ដែល​មាន​រូប​ប្លែកៗ ឆ្លាក់​លើ​ដី​ដុត​នៅ​ទីក្រុង​អង្គរបុរី ​យើង​ឃើញថា មានការ​គោរពបូជា​ព្រះ​នាង​ធរណី ឬ​គ​ង្ហី​ង​តាំង​តែ​ពីសម័យ​នគរ​ភ្នំ​ម្ល៉េះ ហើយ​ព្រះ អាទិទេព​រង​បែប​ពុទ្ធ​និយមអង្គ​នេះ មាន​ប្រភព​ចេញពី​ប្រទេស​ឥណ្ឌា ។​
​    ​តាមរយៈ​រូប​ព្រះ​នាង​គ​ង្ហី​ង​ដែល​បាន​ឆ្លាក់​លើ​ឥដ្ឋ​មួយ​ធំ ដែល​ជា​កម្មសិទ្ធិ​របស់​អ្នកស្រុក​រស់នៅ​មុខ​វត្ត​កំពង់ហ្លួង​បច្ចុប្បន្ន យើង​អាច​ដឹងថា ប្រពៃណី​ប្រជាប្រីយ៍​គោរព​នាង​គ​ង្ហី​ង​នៅក្នុង​ទឹកដី​កម្ពុជា​ មាន​តាំងពី​យូរលង់​ណាស់​មកហើយ ដែល​ជានិច្ចកាល​ពាក់ព័ន្ធ​ទៅ​នឹង​លទ្ធិ​ព្រះពុទ្ធសាសនា ។ នេះបើ​គេ​សិក្សា​ប្រៀបធៀប​វិស័យ​បដិមា​សាស្ត្រ​ឥណ្ឌា និង​ខ្មែរ​ដែល​គេ​បាន​ជួបប្រទះ​កន្លងមក ។​

    ​​យើង​ក៏​ឃើញ​មាន​រឿងព្រេង​មួយចំនួនបែប​ពុទ្ធ​និយម​ដែល​បង្ហាញ​នូវ​ គុណសម្បត្តិ​របស់​ព្រះ​នាង​គ​ង្ហី​ង ឬ​ព្រះធរណី​ក្នុង​វប្បធម៌​ខ្មែរ​យើង ក៏ដូចជា​នៅ​ភូមិភាគ​អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ដែល​មាន​ព្រះពុទ្ធសាសនា​ជា​សាសនា​រដ្ឋដែរ។ ​កត្តា​នេះ​ហើយ​ដែល​ធ្វើ ឲ្យ​យើង​ដឹង​ច្បាស់​ថា ជំនឿ​លើ​ព្រះ​នាង​គ​ង្ហី​ង​ត្រូវ​នាំ​ចូល​ក្នុង​ពេល​ជាមួយគ្នានឹង​ការ ផ្សព្វផ្សាយ​នូវ​លទ្ធិ​ព្រះពុទ្ធសាសនា​ក្នុង​ជ្រោយ​សុវណ្ណ​ភូមិ​នេះដែរ ។​

ព្រះនាងធរណី គង្ហីង, ដីដុត, កម្មសិទ្ធិអ្នកស្រុកអង្គរបុរី (១៩៩៤)

ចម្លាក់ផ្ចាញ់មារ សម័យបាយ័ន, សារមន្ទីរ ជាតិភ្នំពេញ, ១៩៩៣

​
    ​ដោយ​វិស័យ​បដិមា​សាស្ត្រ​មិនអាច​ផ្តាច់ចេញ​ពី​ជំនឿ​សាសនា​បែប​ពុទ្ធ​និយម ដូច្នេះ​ហើយ​វា​គឺជា​គ្រឹះ​មួយ​ដ៏​សំខាន់ក្នុង​ការបង្ហាញ​នូវ​ចំណាស់​នៃ​ការ ​គោរពបូជា​ព្រះ​នាង​គ​ង្ហី​ង ឬ​ព្រះ​នាង​ធរណី​ក្នុង​សង្គម​ខ្មែរ ។​

គំនូរ និងចម្លាក់វត្ថុ, ភ្នំពេញ, សតវត្សរ៍ ទី ២០

ពពិលមាសរូបព្រះនាងគង្ហីងធរណី, សតវត្សរ៍ទី ១៨ (សារមន្ទីរជាតិពន្ធុវិទ្យា, ទួលគោក)

​    ​ការសិក្សា​ស្រាវជ្រាវ​របស់​យើង​កាលពី​ឆ្នាំ ១៩៩៥ នៅ​អតីត​ព្រះ​រាជធានី​អង្គរបុរី យើង​បាន​រកឃើញថា ជនជាតិ​ខ្មែរ​នា​ដើម​ស​​តវត្សរ៍​ទី​១ បាន​គោរព​បូជា​ព្រះអាទិទេព​ខាងលើនេះ​រួចទៅហើយ ។ ទន្ទឹមនឹងនេះ ​ប្រវត្តិ​បុរេ​អង្គរនៃ​ព្រះ​នាង​គ​ង្ហី​ង​ធរណី​ខ្មែរ ក៏​ត្រូវ​បាន​ឆ្លុះបញ្ចាំង​យ៉ាង​ច្បាស់លាស់​តាម​ចម្លាក់​បុរាណ​ចំនួន ២-៣ ដែល​គេ​ឆ្លាក់​លើ​ដី​ដុត ។​

    ​នៅ​ប្រទេស​ឥណ្ឌា​ ចាប់តាំងពី​ដើមស​​តវត្សរ៍​​ទី​១ មានការ​ឆ្លាក់​ព្រះ​រូប​របស់​ព្រះ​នាង​គ​ង្ហី​ង​ធរ​ណី ជាពិសេស​ធ្វើ​អំពី​ថ្ម ប៉ុន្តែ​ចម្លាក់​ទាំង​នោះ​របស់​ព្រះ​នាង​ត្រូវបាន​ឆ្លាក់​នៅក្បែរ​បល្ល័ង្ក​ព្រះពុទ្ធ​អង្គ​ទៅ​វិញ ។ សូម​ជម្រាប​ផងដែរ​ថា ចម្លាក់​ល្បីល្បាញ​ជាង​គេ​គឺ​មាន​ប្រភព​ចេញពី​ទីក្រុង​គន្ធា​រៈ និង​ស៌ានា​ថ​ដែល​ស្ថិត​ក្រោម​ឥទ្ធិពល​នៃ​ពួក​ហ្គ្រិ​ច​កូ​-​រ៉ូ​ម៉ាំង ដែល​បាន​ជះ​វប្បធម៌​របស់​ខ្លួន​លើ​សិល្បៈ​ឥណ្ឌា​នា​ស​​តវត្សរ៍​​ទី​១ និង​ទី​២ ។​

​    ​ជនជាតិខ្មែរ​បាន​ស្គាល់​ ព្រមទាំង​គោរព​បូជា​ព្រះអាទិទេព​ខាងលើនេះ តាំងពី​សម័យ​វប្បធម៌​នគរ​ភ្នំ​ម្ល៉េះ ។ នេះ​ជា​ទិន្នន័យ​មួយ​យ៉ាង​សំខាន់​ទាក់ទិន​ទៅ​នឹង​ប្រវត្តិ​សាសនា និង​សិល្បៈ​ខ្មែរ​ ដែល​យើង​ត្រូវ​ដឹង​ឮ ដើម្បី​លើក​តម្លៃ​វប្បធម៌​ជាតិ​ឲ្យបាន​ត្រឹមត្រូវ ។​
​    ​សរុបសេចក្តី​មក​ នេះ​ជា​លើកដំបូង​ហើយ ដែល​យើង​បាន​រកឃើញ​ចម្លាក់​តំណាង​ព្រះ​នាង​ធរ​ណី ដែល​មាន​ប្រភព​ចេញមក​ពី​ប្រទេស​ឥណ្ឌា​ត្រង់ៗ​តែម្តង ហើយ​ស្ថិត​ក្នុង​សម័យកាល​នៃ​យុគ​វប្បធម៌​អង្គរបុរី ។យើង​គប្បី​​ដឹង​ផង​ដែរ​ថា ចម្លាក់​តំណាង​ឲ្យ​ព្រះនាង​ កម្រ​មាន​ណាស់​ក្នុង​សិល្បៈ​សម័យអង្គរ ​លើកលែង​តែករណី​ពីរ​ឬ​បីប៉ុណ្ណោះ ។ ផ្ទុយ​ទៅ​វិញ​ យើង​មាន​ភស្តុតាង​យ៉ាងច្រើន​ឥត​គណនា នា​សម័យ​ក្រោយ​អង្គរ ជាពិសេស​នា​សម័យ​ទំនើប​យើង​នេះ ។​

ចម្លាក់ផ្ចាញ់មារ, ប្រាសាទពិមាយ, ឯកសារពី Guide to Pimai and antiquities in the province of Nagara Rajasima, Orat (1961)

​      ហេតុផល​ភាគច្រើន​ដែល​ធ្វើឲ្យ​បាត់បង់​ស្លាកស្នាម​ ប្រហែល​ជា​បណ្តាលមកពី​កត្តា​សង្គ្រាម ដែល​បាន​បំផ្លិចបំផ្លាញ​គ្រប់សព្វ​ទាំងអស់​ក្នុង​សង្គម​ជាតិ​ខ្មែរ ឬក៏​មកពី​អត្ថិភាព​នៃ​លទ្ធិ​ព្រហ្មញ្ញសាសនា​ក្នុង​អតីតកាល ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ​យើង​គប្បី​ជ្រាប​ដែរ​ថា ខុស​ពី​ព្រះរាជាណាចក្រ​កម្ពុជា នៅ​ប្រទេស​ឥណ្ឌា ការ​តំណាង​រូប​ព្រះ​នាង​ធរណីកំពុង​រំសាយសក់​ គ្មាន​វត្តមាន​របស់​សត្វ​ក្រពើ​ឬ​ត្រកួត​ជាមួយ​ទេ ។ វត្តមាន​របស់​សត្វ​ក្រពើ ឬ​សត្វ​ត្រកួត​ បង្ហាញ​ឲ្យ​យើង​ឃើញ​នូវ​លក្ខណៈ​បែប​ជី​វច​ល​និយម​របស់​មនុស្ស ខ្មែរ​សុទ្ធសាធ ៕

http://www.cen.com.kh